Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là tấm gương của một vĩ nhân, một lãnh tụ thiên tài cách mạng vĩ đại, một người cộng sản vĩ đại của dân tộc Việt Nam ta nói riêng, của toàn nhân loại trên thế giới nói chung; nhưng đồng thời cũng là tấm gương đạo đức của một người bình thường, trong quan hệ đời sống xã hội bình thường mà ai cũng có thể học theo, làm theo, để trở thành một người cách mạng, người công dân tốt hữu ích trong xã hội. Tấm gương đạo đức của Người thể hiện tập trung trong các điểm sau:
(1) Đạo đức Hồ Chí Minh là tấm gương trọn đời phấn đấu, hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người và nhân loại.
Đạo đức nhân văn sâu sắc đã được thể hiện ở Chủ tịch Hồ Chí Minh ngay từ tuổi ấu thơ, niên thiếu đó là tinh thần yêu nước, thương nòi và lòng căm thù giặc cao độ; ngay từ thủa thiếu thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tâm niệm và lựa chọn mục tiêu phấn đấu cho cả cuộc đời mình là vì nước, vì dân; đứng trước bối cảnh nước mất, nhà tan, đời sống nhân dân vô cùng lầm than cơ cực chẳng khác gì kiếp sống loài ngựa trâu; đồng thời Người đã thấy được những cuộc khởi nghĩa chống thực dân, phong kiến của các vị tiền bối, của những sĩ phu yêu nước liên tiếp thất bại và bị giặc đàn áp đẫm máu, làm cho Người càng thêm đau đớn lòng; từ đó Người càng hun đúc ý chí quyết tâm thực hiện mục tiêu, lý tưởng của mình và tự chọn cho mình một hướng đi riêng để cứu nước, cứu dân. Trên con đường thực hiện mục tiêu, lý tưởng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chấp nhận sự hy sinh, không quản gian nguy, luôn kiên định, tự tin, dũng cảm và sáng suốt để vượt qua mọi khó khăn, thách thức, thực hiện bằng được mục tiêu đã chọn.
Tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh được nêu trên đã giáo dục nâng cao nhận thức đối với mỗi cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân, qua đó càng phải quán triệt phát huy chủ nghĩa yêu nước, tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, kiên định mục tiêu, lý tưởng chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, vững bước tiến theo con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn; từ đó, mỗi chúng ta phải xác định và ra sức rèn luyện tu dưỡng, quyết tâm phấn đấu thực hiện tốt vai trò, chức trách, nhiệm vụ của một đảng viên, cán bộ, công chức, quyền và nghĩa vụ công dân; đoàn kết nội bộ, đoàn kết, tương trợ xã hội, gắn bó mật thiết với nhân dân; hoàn thành đạt chất lượng, hiệu quả cao các công việc được giao; tích cực góp phần tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn cách mạng mới.
(2) Đạo đức Hồ Chí Minh là tấm gương của ý chí và nghị lực tinh thần to lớn, vượt qua mọi thử thách, khó khăn để đạt được mục đích cách mạng
Cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ thủa thiếu thời cho đến cuối đời là cả một quá trình thời gian dài đấu tranh hy sinh cống hiến vô cùng gian khổ cho sự nghiệp cách mạng, cứu nước, cứu dân. Người luôn kiên định, vững vàng, bình tĩnh, tự tin, chủ động vượt qua bao khó khăn, gian nguy, thử thách, với ý chí quyết tâm, nghị lực tinh thần to lớn, kiên trì mục tiêu lý tưởng cách mạng, luôn tự rèn luyện bản thân, giữ vững quan điểm lập trường, khí phách anh hùng của người cộng sản, lãnh đạo cách mạng đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác để đạt bằng được mục đích cách mạng.
Tấm gương đạo đức thể hiện ý chí và nghị lực tinh thần to lớn trọn đời cống hiến hy sinh cho sự nghiệp cách mạng, vì nước, vì dân của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giáo dục nâng cao nhận thức tư tưởng đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên; qua đó phải ra sức rèn luyện, học tập và làm theo những tấm gương đạo đức của Người; luôn kiên định quan điểm lập trường cách mạng; kết hợp hài hòa giữa lý luận và thực tiễn; học đi đôi với hành, không ngừng nâng cao trình độ, năng lực, phẩm chất đạo đức, lối sống, chủ động khắc phục vượt qua khó khăn, thách thức, biến nguy cơ thành thời cơ, điều kiện thuận lợi, luôn hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao.
(3) Đạo đức Hồ Chí Minh là tấm gương tuyệt đối tin tưởng vào sức mạnh của nhân dân, kính trọng nhân dân, hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân
Chủ tịch Hồ Chí Minh có tình thương bao la, tâm hồn rộng mở, chan hoà, sẻ chia, bác ái, bình đẳng đối với tất cả mọi người; Người luôn tin ở con người, tin tưởng vào trí tuệ và sức mạnh của nhân dân, luôn gần dân, dựa vào dân, lấy dân làm gốc, đoàn kết phát huy sức mạnh của nhân dân, luôn kính trọng nhân dân, hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân, nguyện làm “người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”, có dân là có tất cả. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn đề cao dân chủ và kỷ luật và chính Người là hiện thân, một mẫu mực về tinh thần dân chủ, tôn trọng tập thể, tôn trọng quần chúng nhân dân, luôn luôn quan tâm đến mọi người, gắn bó với nhân dân; đồng thời Người luôn luôn nghiêm khắc phê phán thói “quan cách mạng”, những căn bệnh trầm kha xuất phát từ chủ nghĩa cá nhân, phê phán những biểu hiện quan liêu, cửa quyền, hách dịch, nhũng nhiễu nhân dân, coi thường quần chúng, coi thường tập thể, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ.
Học tập đạo đức Hồ Chí Minh tất cả vì nhân dân, mỗi cán bộ, đảng viên, dù ở bất cứ cương vị nào cũng phải xác định là luôn gần dân, học dân, có trách nhiệm thật sự với dân, sẻ chia và đồng cam, cộng khổ với nhân dân; biết tuyên truyền vận động, tập hợp, tổ chức nhân dân, phát huy sức mạnh đoàn kết toàn dân, không ngừng phấn đấu vươn lên thoát khỏi đói nghèo, bệnh tật, chấp hành thực hiện tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước, hăng hái, tích cực góp phần cùng nhau tham gia xây dựng và bảo vệ đất nước, quê hương ngày càng phát triển vững mạnh, đem lại cuộc sống no ấm, hạnh phúc, độc lập, tự chủ cho nhân dân.
(4) Đạo đức Hồ Chí Minh là tấm gương của một con người nhân ái, vị tha, khoan dung, nhân hậu, hết mực vì con người
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh được thể hiện ở tình yêu thương bao la mọi kiếp người, bình đẳng, bác ái, nhân hậu, thủy chung son sắc không phân biệt kỳ thị dân tộc, giai cấp, giai tầng xã hội; sống đạo lý, nghĩa tình, khoan dung, độ lượng, hết mực với con người, với đồng bào, dân tộc; Người đã dành tình thương yêu cho tất cả, sẻ chia nổi đau cùng với mỗi người. Người nói “Mỗi người, mỗi gia đình đều có một nỗi đau khổ riêng và gộp cả những nỗi đau khổ riêng của mỗi người, mỗi gia đình lại thì thành nỗi đau khổ của tôi”. Yêu thương con người, sống hết mực vì con người trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh xuất phát từ truyền thống nhân nghĩa của dân tộc, kết hợp với chủ nghĩa nhân văn của nhân loại, chủ nghĩa nhân đạo của cộng sản. Chủ tịch Hồ Chí Minh coi yêu thương con người là phẩm chất đạo đức cao đẹp nhất. Yêu thương con người thể hiện mối quan hệ giữa cá nhân với cá nhân trong quan hệ xã hội.
Thấm nhuần tư tưởng đạo đức yêu thương con người của Bác Hồ kính yêu, mỗi cán bộ, đảng viên phải phấn đấu rèn luyện, nhận thức tư tưởng và xác định động cơ thực hiện, như sau: (i) Đối vời mỗi cán bộ, đảng viên phải luôn tăng cường học tập, nghiên cứu, quán triệt chủ nghĩa Mác-Lênin để thương yêu nhau hơn. Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy: “Học chủ nghĩa Mác-Lênin là để sống với nhau có nghĩa, có tình. Nếu sống với nhau không có nghĩa, có tình thì làm sao coi là hiểu chủ nghĩa Mác-Lênin được”. (ii) Yêu thương mọi người, yêu thương dân tộc, yêu thương nhân dân, những người lao động bình thường trong xã hội, những người nghèo khổ, bị áp bức, bóc lột; chúng ta phải có ý thức trách nhiệm giữ gìn mối đoàn kết nhân dân, phát huy sức mạnh của mỗi người, thực hiện tốt công tác xóa đói, giảm nghèo. (iii) Yêu thương con người phải tin vào con người. Đối với chính mình thì phải nghiêm khắc, chặt chẽ; với người thì khoan dung, độ lượng, rộng rãi, nâng con người lên, kể cả những người lầm đường, lạc lối, mắc sai lầm, khuyết điểm. (iv) Yêu thương con người là giúp cho mỗi người ngày càng tiến bộ, tốt đẹp hơn. Vì vậy phải nghiêm túc thực hiện tự phê bình và phê bình chân thành, thẳng thắng, đoàn kết xây dựng, giúp nhau cùng sửa chữa khuyết điểm, phát huy ưu điểm để không ngừng tiến bộ.
(5) Đạo đức Hồ Chí Minh là tấm gương cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, đời riêng trong sáng, nếp sống giản dị và đức khiêm tốn phi thường
Chủ tịch Hồ Chí Minh sống thật sự cần, kiệm, giản dị, coi khinh sự xa hoa, không ưa chuộng những nghi thức trang trọng. Suốt đời Người sống trong sạch, vì dân, vì nước, vì con người, không gợn chút riêng tư. Người đã đề ra các chuẩn mực về tư cách, đạo đức, phẩm chất, lối sống của người cách mạng cho cán bộ, đảng viên phải phấn đấu rèn luyện tu dưỡng và nghiêm túc gương mẫu thực hiện.
Cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư là nền tảng của đời sống mới, là phẩm chất trung tâm của đạo đức cách mạng trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh quan niệm cần, kiệm, liêm, chính là bốn đức tính của con người, như trời có bốn mùa, đất có bốn phương; đồng thời Người đã dạy, giải thích cặn kẽ, cụ thể nội dung từng khái niệm về cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư. Cần, kiệm là phẩm chất của mọi người lao động trong đời sống, trong công tác; Liêm, chính là phẩm chất của người cán bộ cách mạng khi thi hành công vụ; Chí công, vô tư là chuẩn mực của người lãnh đạo, người “giữ cán cân công lý”, không được vì lòng riêng mà chà đạp lên pháp luật. Cần, kiệm, liêm, chính có quan hệ chặt chẽ với nhau và với chí công, vô tư. Ngược lại, đã chí công vô tư, một lòng vì nước, vì dân, vì Đảng thì nhất định sẽ thực hiện được cần, kiệm, liêm, chính.
Truyền thống của người Việt Nam chúng ta luôn coi trọng việc giáo dục con người; dân tộc Việt Nam luôn coi trọng cái tâm, cái đức; đạo đức là cái gốc, là cốt lõi của một con người, do vậy, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh rất phù hợp, đúng với nguyện vọng của cán bộ, đảng viên và nhân dân; vì kinh tế phát triển, đời sống vật chất được nâng lên, đời sống tinh thần, quan hệ xã hội, quan hệ giữa con người với con người phải tốt hơn, gắn bó, đoàn kết, thương yêu nhau, chung sức xây dựng xã hội giàu đẹp, văn minh, tiên tiến hơn.
Chúng ta nhận thức rõ, sự suy thoái về đạo đức của một bộ phận cán bộ, đảng viên có nguy cơ làm giảm sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội, tác động đến sự ổn định và phát triển bền vững của xã hội. Sự suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên hiện nay đang là vấn đề bức xúc trong dư luận xã hội. Nó làm cho nhân dân lo lắng, bất bình, ảnh hưởng xấu đến uy tín lãnh đạo của Đảng, đến việc tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nghị quyết Hội nghị Trng ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; theo đó, Đảng ta đã thẳng thắn chỉ ra một cách có hệ thống những biểu hiện của sự suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Việc ban hành nghị quyết đặc biệt quan trọng này một lần nữa khẳng định quyết tâm chính trị của toàn Đảng kiên quyết, kiên trì đấu tranh, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, nhằm xây dựng Đảng ta thật sự trong sạch, vững mạnh, tiếp tục lãnh đạo thắng lợi sự nghiệp cách mạng của đất nước ta, nhân dân ta trong giai đoạn mới, đáp ứng lòng mong đợi, sự kỳ vọng của nhân dân.
Sự suy giảm đạo đức, lối sống đang phá hoại hạnh phúc nhiều gia đình, làm suy giảm nguồn nhân lực, gây hậu quả rất lớn về kinh tế do không phát huy được nguồn lực con người để phát triển đất nước. Trong khi đặt phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm, Đảng ta đã khẳng định vai trò quyết định của nhân tố con người, vai trò nền tảng tinh thần và động lực phát triển của văn hóa, đạo đức. Giáo dục đạo đức là một trong những biện pháp bảo đảm sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội, tạo điều kiện cho sự phát triển nhanh, hiệu quả, bền vững của đất nước theo mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Do vậy, trong bất kỳ giai đoạn cách mạng nào, đặc biệt trong tình trạng suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống nghiêm trọng như hiện nay; cán bộ, đảng viên của Đảng muốn phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu, lãnh đạo được quần chúng, nhất thiết phải tích cực tự giác tham gia học tập, tu dưỡng, rèn luyện để trở thành những tấm gương sáng về đạo đức. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đày tớ thật trung thành của nhân dân”. Học tập, tu dưỡng đạo đức thường xuyên là cơ sở để hoàn thiện mỗi cá nhân, vì đạo đức của mỗi người không phải tự nhiên xuất hiện, mà do mỗi người tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện trong hoạt động thực tiễn và tiếp thu sự giáo dục, quản lý của tổ chức, tập thể, cộng đồng, gia đình và xã hội.
Kế thừa truyền thống đạo đức tốt đẹp của cha ông, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là một trong những biện pháp quan trọng để khắc phục sự suy thoái về đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên và nhân dân, làm lành mạnh nền đạo đức xã hội, góp phần giữ vững ổn định chính trị, xã hội, tạo động lực cho sự phát triển nhanh, hiệu quả, bền vững kinh tế - xã hội đất nước. Vì vậy, để giữ gìn và phát huy những giá trị cao đẹp, đòi hỏi mỗi người phải thường xuyên học tập, tu dưỡng, rèn luyện, tự hoàn thiện chính bản thân mình. Mọi sự buông thả, thiếu tự giác học tập, rèn luyện, tu dưỡng, xa rời sự quản lý, giáo dục của tập thể, cộng đồng, đoàn thể và gia đình là con đường dẫn tới hư hỏng, tự đánh mất chính bản thân mình.